J.-B. Greuze, Ptasznik strojący gitarę, 1757

Obraz z Muzeum Narodowego w Warszawie, od którego zaczęła się praca naukowa Andrzeja Pieńkosa: za radą promotora pracy mgr, Prof. Jana Białostockiego, jej tematem stało się studium źródeł ikonograficznych malarstwa tego sławnego francuskiego artysty (obrona w 1986).

E. Munch, Chore dziecko, 1886, Oslo Nasjonalgalleriet

Fotografie detali materii malarskiej arcydzieła Edvarda Muncha, przywiezione z Oslo, dały początek rozprawie doktorskiej „Forma i tabu: dziewiętnastowieczni artyści wobec śmierci” pisanej pod kierunkiem Prof. Wiesława Juszczaka (obronionej w 1994), a po latach pierwszej książce autorskiej Andrzeja Pieńkosa.

O sobie:

Profesor w Zakładzie Teorii Sztuki. W Instytucie Historii Sztuki UW pracuje od 1987, wicedyrektor Instytutu 1994-1999, dyrektor 2008-2012, od 2019 przewodniczący Rady Dydaktycznej kierunku Historia Sztuki i członek Rady Dyscypliny Nauki o Sztuce.
Zainteresowania badawcze dotyczą wieków od XVIII do XX. Główne kierunki to:  kultura Oświecenia; dom artysty i przestrzenie tworzenia; dzieje kolekcjonerstwa i początki muzeów; nowoczesne obrazowanie pejzażu,  jego związki z narodzinami turystyki i nowych sposobów widzenia; polska i europejska rzeźba XIX i XX w., w tym pomniki; narodziny fotografii i nowych mediów; przełom ok. 1900; sztuka i kultura Mazowsza.
Jako „ulubione” obszary badań dodałby jednak: sztuka i kultura Skandynawii oraz Szwajcarii – mimo różnych obiektywnych trudności w prowadzeniu tam badań…
Osobną dziedzinę prac stanowi gromadzenie materiału na temat poloników – polskiego dziedzictwa artystycznego za granicą  (inicjator i współtwórca internetowej bazy http://www.polonika.gov.pl/
Inicjator i współredaktor serii wydawniczej „Dzieje myśli o sztuce. Biblioteka klasyków”, członek Rady Naukowej czasopism „Ikonotheka” i „Studia Muzealne” (Muzeum Narodowego w Poznaniu).
Obecnie pracuje nad książką o przemianach w sztuce krajobrazowej przed 1800, a także nad IV tomem serii „Poza Warszawą” poświęconym architekturze regionu z wieków XVIII-XX…
W latach 2016-2018 kierował Ośrodkiem Badań nad Epoką Stanisławowską w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie. Uprawia też publicystykę w prasie kulturalnej. Członek Komitetu Głównego Olimpiady Artystycznej i polskiej sekcji AICA. Współzałożyciel Fundacji Ars Auro Prior, prezes zarządu w latach 2003-2006; współtwórca Mazowieckiej Akademii Dziedzictwa. Popularyzator sztuki, inicjator Dni Sztuki na UW i innych imprez upowszechniających wiedzę o zabytkach Warszawy, Uniwersytecie, a także szeroko pojmowanym dziedzictwie kulturalnym.

Książki: 
– Okropności sztuki. Nowoczesne obrazy rzeczy ostatecznych, Gdańsk 2000.
– Śmierć w malarstwie, Wrocław 2002.
– Dom sztuki. Siedziby artystów w nowoczesnej kulturze europejskiej, Warszawa 2005. zmienione wydanie angielskie: The House of Art. Modern Residences of Artists as the Subject and Space of Creation, tłum. K. Michałowicz. Frankfurt am Main-Bern-Warsaw 2016.
– Tracona moc obrazu czyli epizody nowoczesnego realizmu, Warszawa 2012.

– Cypriana Godebskiego dzieła i działalność we Francji, Warszawa, złożona do druku.

Ponadto, wraz z żoną Jolantą Chrzanowską-Pieńkos, opublikował Słownik artystyczny Paryża i regionu Ile-de-France (Warszawa 1996) oraz Leksykon polskiej sztuki XX wieku (Poznań 1997).

Tomy pod redakcją naukową:
– Pracownia i dom artysty XIX i XX wieku. Mitologia i rzeczywistość. Materiały z konferencji IHS UW i SHS w Warszawie, Warszawa 2002.
– Denis Diderot, Salon 1765 roku (tłum. J. Stadnicki), Warszawa 2009.
– Denis Diderot, Esej o malarstwie (tłum. J. Stadnicki), Warszawa 2015.
– Oświeceniowa republika władców. Rezydencje, kolekcje, mecenat, t. 1, Warszawa 2016; t. II, Warszawa 2017.
– Bacciarelli. Studia o malarzu królewskim, dyrektorze,  nauczycielu,  opiekunie sztuk, Warszawa 2018.
– Poza Warszawą II. Arcydzieła plastyki XVIII-XX wieku w świątyniach, rezydencjach i przestrzeni publicznej Mazowsza, Warszawa 2019.

Tomy we współredakcji:
– Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w. Materiały konferencji naukowej z 2007 r., Warszawa 2009 (współredakcja: Z. Michalczyk, M. Wardzyński).
– Francusko-polskie relacje artystyczne w epoce nowożytnej, Warszawa 2010 (współredakcja: A. Rosales Rodriguez).
– Epoka Chopina – kultura romantyczna we Francji i w Polsce, Warszawa 2013 (współredakcja: A. Rosales Rodriguez).
– Intorno a Marcello Bacciarelli. Italiani nella Varsavia dei Lumi, Varsavia 2019 (współredakcja: M. Smoliński).
– Sztuka na Mazowszu. Nowe otwarcie, Warszawa 2019 (współredakcja: M. Wardzyński).

Artykuły (wybór):
– L’Oiseleur et les trois autres „tableaux dans le costume italien“. Quelques remarques sur l’oeuvre de jeunesse de J.-B. Greuze, „Bulletin du Musée National de Varsovie”, 28: 1987, nr 1–2.
– W stronę Balthusa, „Res Publica”, 1987, nr 4.
– Anselm Kiefer albo zakończenie sporu o obrazy, „Teksty drugie”, 1991, nr 4.
– Laokoon – figura cierpienia w „dobie klasycyzmu”, w: Klasycyzm i klasycyzmy. Materiały z sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Warszawie w 1991 r., Warszawa 1994.
– Holandyzm w malarstwie francuskim XVIII wieku. W oczekiwaniu na syntezę, „Ikonotheka” 7: 1994.
– Edvarda Muncha studium do arcydzieła. Kryzys naturalizmu w malarstwie skandynawskim końca XIX wieku, „Ikonotheka” 8: 1994.
– Naturalism, Symbolism and Expressionism. The Question of Edvard Munch’s Painting Technique, w: Totenmesse. Modernism in the Culture of Northern and Central Europe, red. P. Paszkiewicz, Warsaw 1996.
– W poszukiwaniu idealnej księgi. Doré, Hugo i nowoczesna ilustracja, „Ikonotheka” 11: 1996.
– Konwencje obrazowania śmierci w sztuce XIX wieku. Między formą a tabu, „Rocznik Historii Sztuki” 22: 1996.
– L’Eschatologie et l’art non-symboliste de Ferdinand Hodler, „Artibus et Historiae” 37: 1998.
– Obraz – pejzaż – historia. Romantyczne etiudy malarskie, w: Romantyzm. Malarstwo w czasach Fryderyka Chopina, kat. wyst. w Zamku Królewskim, red. A. Morawińska, Warszawa 1999 (także wersja ang.).
– Paris – foyer de la sculpture européenne. La contribution polonaise, „Ikonotheka”, 14: 2000.
– Degasa i nabistów intymizm – mała burżuazyjna stabilizacja?, w: Od Maneta do Gauguina. Impresjoniści i postimpresjoniści z Musée d’Orsay w Paryżu, kat. wyst. w Muzeum Narodowym, Warszawa 2001 (także wersja francuska).
– Widma w pracowni na przestrzeni wieków. Garść uwag około ‘Melancholii’ Malczewskiego, w: Melancholia Jacka Malczewskiego. Materiały sympozjum „Obraz – oko – słowo” w Rogalinie, red. P. Juszkiewicz, Poznań 2002.
– Malarstwo Natury w Wieku Rozumu czyli rozmaite przypadki prawdy sztuki, w: Prawda natury, prawda sztuki. Materiały z seminarium KUL w Kazimierzu Dolnym w 2000 r., Lublin 2002.
– „Calamowskie nieporównane kompozycje” i próby krajobrazu lirycznego w malarstwie polskim XIX wieku, „Ikonotheka” 16: 2003.
– La figuration de la mort dans la peinture du symbolisme polonais, w: Le Symbolisme polonais, kat. wyst. w Musée des Beaux-Arts w Rennes, red. F. Ribemont, Paris 2004.
– Malarstwo już się nie broni …, w: Malarstwo polskie XXI wieku, kat. wyst. w Galerii Zachęta, red. A. Morawińska, Warszawa 2006 (także wersja ang.).
– Konfrontacja obrazów. Turner-Lorrain, w: Wielkie dzieła, wielkie interpretacje. Materiały sesji SHS w Warszawie w 2006 r., Warszawa 2007.
– Między kulturą a dzikością. Skąd się wzięła „szkoła angielska” w malarstwie, w: Kultura wizualna Anglii XVIII i XIX wieku w świetle teorii sztuki i estetyki, red. J. Jaźwierski, Lublin 2008.
– Zamieszkiwanie w dziele, w: Marek Piasecki. Fragile, kat. wyst. w Galerii Zachęta, red. J. Kordjak-Piotrowska, Warszawa 2008 (także wersja ang.).
– „Zapomnieć o materii”. Przewrotny Medardo Rosso, w: Materiał rzeźby. Między techniką a semantyką. Materiały międzynarodowej konferencji w Wojnowicach w 2007 r., red. A. Lipińska, Wrocław 2009.
– Ogród artysty, poety, myśliciela. Terytorium tworzenia, „Rocznik Historii Sztuki”, 34: 2009.
– Wotum Cypriana Godebskiego nad oceanem, czyli łabędzi śpiew akademickiej rzeźby religijnej, „Sacrum et decorum”, 3: 2010 (także wersja ang.).
– L’artiste inhumé chez lui. La consecration moderne de l’espace de la création, w: Casa d’artisti. Tra universo privato e spazio pubblico: Case di artisti adibite a museo/ Zwischen privatem Kosmos und öffentlichem Raum: Künstlerhaus-Museen, Atti del convegno VKKS in Ligornetto, red. G.A. Mina, S. Wuhrmann, Zürich 2011.
– The “native land” journey of Claude-Joseph Vernet and the contexts of discovering one’s own country in painting during the 18^th century, „Ikonotheka”, 23: 2011.
– Widok jako fragment natury. Utrata przestrzeni w malarstwie pejzażowym ok. 1800, w: Zawsze fragment? Studia z historii kultury XX i XXI wieku, red. M. Kitowska-Łysiak i M. Lachowski, Lublin 2011.
– Jean Lurçat i druga Apokalipsa z Angers. Czy surrealista może wyobrazić Objawienie?, w: Czas Apokalipsy. Koniec dziejów w kulturze od późnego średniowiecza do współczesności, red. K. Kopania, Warszawa 2012.
– The paradox of music according to F. Vallotton. Symbolism or non-symbolism?, „Ikonotheka”, 24: 2013.
– Oświeceniowe ‘laboratorium natury’. W poszukiwaniu mediów poznania, „Rocznik Historii Sztuki”, 39: 2014.
– Norweskie sceny z prowincji: Sohlberg, Kittelsen, Astrup i inni, [oraz] Poszukiwanie tożsamości kraju i narodu w sztuce norweskiej XIX wieku, w: Niepokój i poszukiwanie. Polscy i norwescy artyści czasu przełomów, kat. wyst. w Narodowym Muzeum im. F. Chopina w Warszawie w 2014 r., red. M. Janicki i A. Rosales Rodriguez, Warszawa 2015 (także wersje ang.).
– The Crisis of Impressionism or Claude Monet’s New Realism?, „Ikonotheka”, 25: 2015.
– From Fragonard to Goethe. The Fortune critique of Ruisdael in the European Enlightenment, w: The Visual Culture of Holland in the Seventeenth and Eighteenth Centuries and its European Reception, red. J. Jaźwierski, P. Taylor, Lublin 2015.
– Le lieu de création au lieu de la réalité ? Les relations ambigües des ateliers et des espaces de vie chez Giacometti, w: The space of creation in art and art history, red. A. Bagińska, Warsaw 2015.
– <<C’est la demeure d’un authentique artiste>>. La Renaissance italienne exploitée dans les maisons d’artiste du XIXe siècle, w: Renaissance italienne et architecture au XIXe siècle. Interprétations et restitutions, red. A. Brucculeri, S. Frommel, Roma 2016.

Muzeum Gustave’a Moreau w Paryżu

Domy artystów – temat habilitacji Andrzeja Pieńkosa z roku 2005 – nie przestały go zajmować do dzisiaj.

– „Problematyczny” splot muzyki, malarstwa i biografii. Eksperyment Arnolda Schönberga, „Quart”, 2016: nr 4 (42).
– Na uboczu w centrum świata. Eksperyment fiński, w: Regiony wyobraźni. Peryferyjność w kulturze XIX i XX wieku, red. M. Lachowski, Warszawa 2017.
– Zaczęło się w Zurychu. Fuessli, Gessner i inni, w: Kultura wizualna Niemiec 1768-1945 w świetle teorii sztuki i estetyki, red. J. Jaźwierski, R. Kasperowicz, M. Pastwa, Lublin 2017.
– Złociste bażanty, mastodont… Artyści, uczeni kończącego się Oświecenia i ich kolekcje, „Przegląd Filozoficzno-Literacki”, 2017: nr 3-4 (48).
–  Le Grand Tour d’Europe des artistes. Croquis d’une carte des voyages artistiques au XVIIIe siècle, w: Entre Pologne et France. Le cosmopolitisme des Lumières. Colloque pour l’inauguration de «L’Archivio Piattoli» on-line,Roma 2018.
–  Le dispositif spectaculaire du musée public à l’âge des Lumières, w: La forme spectacle, red. E. Pedler, J. Cherronnaud, collection Enquête (Anthropologie, Histoire, Sociologie), Paris 2018.
–Vogel. Widoki historii, krajowidoki oraz wielorakie zatrudnienia i oblicza królewskiego rysownika, 2018.
– Późna twórczość wielkich artystów. Zamoyski, ostatnie prace aż po grób, w: August Zamoyski. Myśleć w kamieniu, kat. wyst. w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, red. A. Lipa, Warszawa 2019.

A. Zamoyski, niedokończone Wniebowstąpienie przed szkołą jego imienia w Saint-Clar-de-Rivière

Najważniejsza bezpośrednia konfrontacja, „twarzą w twarz” z dziełem.