Katedra Historii Sztuki Dawnej

Adres poczty elektronicznej: aziemba@uw.edu.pl; antoni.ziemba@gmail.com

Orcid ID: 0000-0003-0926-0514

dyżury

O sobie: 

Pracownik Instytutu od 1984 roku. Profesor w Katedrze Historii Sztuki Dawnej IHS UW. Do 2019 roku kurator zbiorów Sztuki Średniowiecznej i Nowożytnego Malarstwa Europejskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Zainteresowania: 

1. historia teorii i historiografii sztuki od antyku po XVIII wiek;
2. sztuka i kultura Holandii w XVII wieku;
3. sztuka i kultura Niderlandów XV–XVI wieku;
4. sztuka i kultura Niemiec XV–XVIII wieku;
5. ikonografia sztuki późnośredniowi­ecznej i nowożytnej;
6. historia kolekcjonerstwa i muzealnictwa;
7. historia technik malarskich i metodyka badań technologicznych nad dawnym malarstwem.

Książki

1. Nowe Dzieci Izraela. Stary Testament w kulturze holenderskiej XVII wieku, Neriton, Warszawa 2000
2. Deutsche Malerei bis 1600 / Niemieckie malarstwo do 1600, kat. zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, Warszawa 2000 (wraz z B. Steinborn)
3. Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580–1660 (Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005
4. Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500, tom I: Kultura i sztuka dworu burgundzkiego oraz miast niderlandzkich 1380–1500, (Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008
5. Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500, tom II: Niderlandzkie malarstwo tablicowe 1430–1500, (Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011
6. Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500, tom III: Wspólnota rzeczy. Sztuka niderlandzka i północnoeuropejska 1380–1520, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015
7. Illusion and Realism. The Game with the Spectator in Dutch Art 1580–1660, Frankfurt a.M. 2017
8. Galeria Sztuki Średniowiecznej. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2017 (wraz z: J. Aniołek, Z. Herman, M. Kochanowską), po ang.: Gallery of the Medieval Art. The National Museum in Warsaw, Warsaw 2018 
9. The Agency of Art Objects in Northern Europe, 1380–1520, Frankfurt a.M. 2020
10. Ręka artysty. Pojęcie kunsztu artysty w dawnej myśli o sztuce, w przygotowaniu
11. Kultura religijna i świecka późnego średniowiecza – spojrzenia poprzez obrazy, w przygotowaniu

Artykuły (wybór)

1. Rembrandts Landschaft als Sinnbild. Versuch einer ikonologischen Deutung, „Artibus et historiae“ 15, 1987, s. 109–134.
2. „Krajobraz z przypowieścią o miłosiernym Samarytaninie” Rembrandta: próba interpretacji symbolicznej”, „Biuletyn Historii Sztuki” L, 1988, s. 31–46.
3. „Die Auferweckung des Lazarus” von Carel Fabritius in Warschau, „Niederdeutsche Beiträge zur Kunstgeschichte“ 29, 1990, s. 81–110.
4. Nowe badania atrybucyjne nad krajobrazami Rembrandta i jego uczniów, „Ikonotheka. Prace Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego” 1994, s. 27–74.
5. Johann Carl Loths Gemälde in Warschau, „Bulletin du Musée National de Varsovie” XXXVI, 1995, s. 7–32.
6. Artystyczna droga Caravaggia. Nowatorstwo i dialog z tradycją, w: Caravaggio „Złożenie do Grobu”: arcydzieło Pinakoteki Watykańskiej. Różne oblicza caravaggionizmu. Wybrane obrazy z Pinakoteki Watykańskiej i zbiorów polskich, kat. wyst., Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1996, 32–65.
7. Różne oblicza caravaggionizmu, tamże, s. 66–73.
8. Stanisława Augusta holenderski „pochop”. Obrazy holenderskich mistrzów XVII wieku w kolekcji królewskiej, w: De gustibus. Studia ofiarowane przez przyjaciół Tadeuszowi Stefanowi Jaroszewskiemu z okazji 65. rocznicy urodzin, Warszawa 1996, s. 41–52.
9. „Bildnis eines jungen Mannes mit Hut” aus der Rembrandt-Werkstatt. Bericht über die Untersuchungen zum Gemälde, Probleme mit der Identifizierung des Porträtierten und mit der Zuschreibung des Werkes, „Bulletin du Musée National de Varsovie” 37, 1997, no. 1–4, s. 52–65.
10. Dwa obrazy z kolekcji Lanckorońskich: Rembrandt i Bol, “Ikonotheka. Prace Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego” 13, 1998, s. 11–24.
11. Obrazy Rembrandta w Polsce, w: Sztuka cenniejsza niż złoto. Obrazy, rysunki i ryciny dawnych mistrzów europejskich ze zbiorów polskich, kat. wyst., Muzeum Narodowe w Warszawie 1999, red. A. Kozak, A. Ziemba, Warszawa 1999, s. 62–69.
12. Batalia o Wenecję. Historiografia malarstwa weneckiego XV-XVIII wieku, w: Serenissima. Światło Wenecji. Dzieła mistrzów weneckich XIV-XVIII wieku ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie w świetle nowych badań technologicznych, historycznych i prac konserwatorskich, kat. wyst., Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1999, s. 34–39.
13. Internationalism and a Pluralism of Taste, w: Leonardo da Vinci and the Splendor of Poland. A History of Collecting and Patronage, red. L. Winters, kat. wyst., Milwaukee Art Museum – Houston Museum of Fine Arts – Fine Arts Museum of San Francisco 2002–2003, s. 44–58.
14. North and South: Confrontations and bilateral inspirations in the culture of the Medieval and Early Modern Italy, the Netherlands and Germany, w: Transalpinum. From Giorgione and Dürer to Titian and Rubens. European Paintings from the Kunsthistorisches Museum Vienna, the National Museum Warsaw and the National Museum Gdansk, kat. wyst., Warsaw–Lesko 2004, s. 25–50, (po pol.: Północ – Południe. Konfrontacje i wzajemne inspiracje w kulturze Italii, Niderlandów i Niemiec w średniowieczu i epoce nowożytnej. Szkic problematyki, w: Transalpinum. Od Giorgiona i Dürera do Tycjana i Rubensa. Dzieła malarstwa europejskiego ze zbiorów Kunsthistorisches Museum w Wiedniu, Muzeum Narodowego w Warszawie i Muzeum Narodowego w Gdańsku, kat. wyst., Warszawa–Lesko 2004, s. 24–49).
15. The Low Countries and Poland: a history of artistic connections, „CODART Courant” 8, June 2004, s. 13–16.
16. Der Körper in der Kunst der Neuzeit, w: Andere Körper: Triumph und Trauer des Leibes, kat. wyst., Kunsthalle Baden-Baden 2005.
17. Praktyka warsztatowa Rubensa; Malarstwo gabinetowe,w: A. Ziemba, H. Benesz (red. i oprac.), Malarstwo flamandzkie doby Rubensa, van Dycka i Jordaensa 1608–1678, Wydawnictwo Rzeczpospolita, Warszawa 2007, s. 10–22 i odp. 201–209.
18. Jana van Eycka tzw. Portret Arnolfinich, w: Wielkie dzieła – wielkie interpretacje, materiały z sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki Warszawa 2007, Warszawa 2008.
19. Nowa wizja osobowości i twórczości Rembrandta, „Rocznik Historii Sztuki” 2008.
20. Ogrody Hansa Vredemana de Vriesa, w: Muzyka w ogrodzie – ogród w muzyce, Warszawa 2009
21. Silesia, w: From Van Eyck to Dürer: Flemish Painters and Central Europe 1430–1530, Groeningemuseum, Brugge 2010
22. Jan Białostocki, „Rocznik Historii Sztuki” 36, 2011, s. 157–171
23. Dawna sztuka w służbie władzy – mechanizmy sprawowania władzy poprzez sztukę w społecznościach hierarchicznych, w: Wywyższeni. Od faraona do Lady Gaga, książka towarzysząca wystawie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2012
24. Prawo do twarzy – przywilej imiennego wizerunku. Społeczne i antropologiczne funkcje portretu, ibidem
25. ‘Modus rusticus’ portretu holenderskiego jako model tożsamościowy obywateli Republiki Niderlandów: obraz Govaerta Flincka w Muzeum Narodowym w Warszawie / ‘Modus Rusticus’ as a Model of Dutch Social Identity in Seventeenth-Century Dutch Portrait Painting: a New Painting by Govaert Flinck in the National Museum in Warsaw, “Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie / Journal of the National Museum Warsaw” 1, 2012
26. Czas i miejsce opowieści w obrazie. „Tryptyk Jerozolimski” z Gdańska – problemy narracji i ikonografii / Time and Place in a Story Told by a Painting. The Jerusalem Triptych from Gdańsk: Issuses of Narration and Iconography, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie / Journal of the National Museum in Warsaw” 2(38), 2013, s. 263–304.
27. Późnośredniowieczne oblicza Chrystusa, w: Obraz między kultem a lękiem, red. M. Poprzęcka, Gdańsk 2015, s. 36–59.
28. Sąd Ostateczny Hansa Memlinga – zagadki badawcze / The Last Judgment by Hans Memling: Research Mysteries, [w:] Andrzej Nowakowski, Sąd: Sąd Ostateczny Hansa Memlinga / „The Last Judgment” by Hans Memling, Gdańsk–Warszawa–Kraków 2016,  s. 71–99.
29. „Rękodzielność” w teorii sztuki epoki nowożytnej. Szkic, w: Wśród ludzi, rzeczy i znaków. Krzysztofowi Pomianowi w darze, red. A. Kołakowski, A. Mencwel, J. Migasiński, P. Rodak, M. Szpakowska, Warszawa 2016, s. 501–520
30. Jan Białostocki, 1921–1988, w: Portrety Uczonych. Profesorowie UW po 1945, A–K, (Monumenta Universitatis Varsoviensis), Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2016, s. 94–109.
31. Rijksmuseum w Amsterdamie: historyzm a (anty)multimedialność / The Rijksmuseum in Amsterdam: historicism and (anti-)multimediality, „Muzealnictwo” 57, 2016, s. 249–276.
32. The “Anything Goes” Museum: A Not at All Childish Exhibition – Reflections of an Adult Academic and Museologist, w: The “Anything Goes” Museum: an Exhibition in The National Museum Warsaw, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2017, s. 70–77.
33. To, czego nie widzimy. Protestanckie kontrowersje wyznaniowe w malarstwie i rzeźbie gdańskiej 1590–1620, w: Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra, t. I (Eseje), red. nauk. Edmund Kizik, Sławomir Kościelak, Gdańsk 2017, s. 158–179.
34. Niderlandzka sztuka osobistej pobożności: sprawczość przedmiotów wielozmysłowej dewocji / The Art of Private Devotion in the Netherlands: The cousativness of objects of multisensory devotio, w: Zamieszkać z Chrystusem i Marią. Sztuka dewocji osobistej w Niderlandach w latach 1450–1530 / To Live with Christ and Mary: Art and Private Devotion in the Netherlands 1450—1530, red. nauk. Marcin Kaleciński, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 2017, s. 41–57.
35. Sąd Ostateczny Hansa Memlinga z kościoła Mariackiego w Gdańsku, w: Kościół Mariacki w Gdańsku. Malarstwo i rzeźba, (seria Budowle sakralne w Gdańsku), red. J. Friedrich, Fundacja Karrenwall, Gdańsk 2018
36. Mistrzowie dawni i nowi – szkic do dziejów dziewiętnastowiecznego pojęcia, „Porta Aurea” 18, 2020
37. ‘Write here whatever you want’: Empty banderols in northern European art of the 15^th-16^th century, „Artibus et Historiae” 82, 2020 (w druku)
38. Ciało w dawnej sztuce, „Konteksty” 2020/2021, w przygotowaniu
39. Kolor w dawnej kulturze europejskiej, „Biuletyn Historii Sztuki”, w przygotowaniu

Wystawy i stałe ekspozycje 

Autor lub współautor stałych ekspozycji muzealnych

– koncepcja, scenariusz i realizacja stałych galerii Muzeum Narodowego w Warszawie:

1. Galeria Malarstwa Europejskiego i Staropolskiego (2011), zlikwidowana, przekształcona w Galerię Sztuki Dawnej (poz. 3).
2. Galeria Sztuki Średniowiecznej (2013)
3. Galeria Sztuki Dawnej: Rzemiosło Artystyczne, Malarstwo i Rzeźba XV–XVIII wieku (2016)

Autorstwo lub współautorstwo wystaw o ogólnopolskim lub międzynarodowym zasięgu

1. Caravaggio „Złożenie do Grobu”: arcydzieło Pinakoteki Watykańskiej. Różne oblicza caravaggionizmu. Wybrane obrazy z Pinakoteki Watykańskiej i zbiorów polskich, Muzeum Narodowe w Warszawie 1996
2. Sztuka cenniejsza niż złoto. Obrazy, rysunki i ryciny dawnych mistrzów europejskich ze zbiorów polskich, Muzeum Narodowe w Warszawie 1999
3. Serenissima. Światło Wenecji. Dzieła mistrzów weneckich XIV-XVIII wieku ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie w świetle nowych badań technologicznych, historycznych i prac konserwatorskich, Muzeum Narodowe w Warszawie – Muzeum Narodowe w Poznaniu 1999–2000
4. Thesauri Poloniae. Schatzkammer Polen. Zur Geschichte der polnischen Sammlungen, Kunsthistorisches Museum, Wien 2002–2003
5. Transalpinum. Od Giorgiona i Dürera do Tycjana i Rubensa. Dzieła malarstwa europejskiego ze zbiorów Kunsthistorisches Museum w Wiedniu, Muzeum Narodowego w Warszawie i Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Narodowe w Warszawie 2004
6. Złoty Wiek malarstwa flamandzkiego: Rubens, van Dyck, Jordaens… 1608–1678, Muzeum Narodowe w Warszawie 2007
7. From Van Eyck to Dürer: Flemish Painters and Central Europe 1430–1530, Groeningemuseum, Brugia 2010
8. Wywyższeni. Od faraona do Lady Gagi, Muzeum Narodowe w Warszawie 2012

Specialization:  history of the 17^th-century Dutch painting, history of the 15^th–16^th-century Netherlandish and German art; Late  Medieval art of  the Northern  Europe; the theories of art from the Antiquity to the 18^th century; old painting techniques and technology; museology.

Books:

1. Nowe Dzieci Izraela. Stary Testament w kulturze holenderskiej XVII wieku [Israel’s New Children: The Old Testament in 17^th-century Dutch culture] (Warsaw, 2000);
2. [with Bożena Steinborn] Malarstwo niemieckie do 1600 roku / Deutsche Malerei bis 1600 [German Painting to 1600] (Warsaw, 2000)
3. Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580–1660 [Illusion and Reality: The Game with the Beholder in Dutch Art 1580 – 1660] (Warsaw,2005),
4. Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500 [The Art of Burgundy and the Netherlands 1380 – 1500], vol. 1: Sztuka dworu burgundzkiego oraz miast niderlandzkich [The Art of the court of Burgundy and the cities of the Netherlands] (Warsaw, 2008);
5. Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500 [The Art of Burgundy and the Netherlands 1380 – 1500], vol. 2: Niderlandzkie malarstwo tablicowe [Netherlandish Panel Painting] (Warsaw, 2011);
6. Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500 [The Art of Burgundy and the Netherlands 1380 – 1500], vol. 3: Wspólnota rzeczy. Sztuka niderlandzka i północnoeuropejska 1380–1520 [The community of Things: The Netherlandish and Northern European Art] (Warsaw, 2015);
7. Illusion and Realism: The Game with the Spectator in Dutch Art 1580 – 1660, Frankfurt a.M. 2016);
8. Gallery of the Medieval Art. The National Museum in Warsaw, Warsaw 2017 (with J. Aniołek, Z. Herman & M. Kochanowska);
9. The Agency of Art Objects in Northern Europe 1380–1520, Frankfurt a.M. 2020.

Author or co-author of exhibitions and their catalogues:

1. Caravaggio „Złożenie do Grobu”: arcydzieło Pinakoteki Watykańskiej. Różne oblicza caravaggionizmu [Caravaggio’s The Entombment of Christ: The masterpiece from the Pinacoteca Vaticana. The different faces of Caravaggism] (1996),
2. Sztuka cenniejsza niż złoto. Obrazy, rysunki i ryciny dawnych mistrzów europejskich ze zbiorów polskich [Art more precious than gold. Paintings, drawings and etchings by European Old Masters in Polish collections] (1999),
3. From Giorgione and Durer to Titian and Rubens (2004),
4. Złoty Wiek malarstwa flamandzkiego: Rubens, van Dyck, Jordaens… 1608–1678 [The Golden Age of Flemish art: Rubens, van Dyck, Jordaens… 1608–1678] (2007),
5. From Van Eyck to Dürer (Groeningemuseum, Bruges 2010),
6. Wywyższeni. Od faraona do Lady Gagi [The Elevated: From the Pharaohs to Lady Gaga] (2012).