dr hab. Aleksandra Sulikowska-Bełczowska
W Instytucie Historii Sztuki UW pracuje od 2005 roku. Adiunkt w Zakładzie Historii Sztuki i Kultury Dawnej. Interesuje się przede wszystkim ikonami, zwłaszcza ikonami uważanymi za cudotórcze, a także relikwiami i relacjami pomiędzy nimi. Oprócz wykładu kursowego dotyczącego historii sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej najchętniej prowadzi konwersatoria, które dotyczą praktycznych aspektów muzealnictwa i technologii malarstwa ikonowego, jak też zajęcia na temat cielesności/płci w sztuce i kulturze dawnej. Zajmuje się sztuką kręgu Kościoła wschodniego: ruskim i rosyjskim malarstwem ikonowym, sztuką cerkiewną w państwie polsko-litewskim i w Rzeczypospolitej, problemami sztuki pogranicza Wschodu i Zachodu, a także kulturą staroobrzędowców, kontynuując badania prowadzone w IHS UW wcześniej przez prof dr. hab. Barbarę Dąb-Kalinowską. Jej prace dotyczą także zabytków nubijskich, zwłaszcza malowideł z Faras. W latach 2008-2012 w Instytucie Historii Sztuki pełniła funkcję wicedyrektora ds. studenckich. Obecnie członkini Rady Naukowej Dyscypliny Nauki o Sztuce, Rady Dydaktycznej kierunku historia sztuki i Rady Wydziału Nauk o Kulturze i Sztuce. Pracuje również w Muzeum Narodowym w Warszawie, gdzie opiekuje się kolekcją nubijską, koptyjską, etiopską oraz kolekcją ikon i rzemiosła bizantyjskiego. Od czerwca 2020 roku p.o. kuratora Zbiorów Sztuki Starożytnej i Wschodniochrześcijańskiej w MNW.
Książki:
Ikony. Przedstawienia maryjne z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, Warszawa 2004 (współautorka i redaktorka).
Sacralia Ruthenica. Dzieła staroruskie bądź z Rusią związane z metalu i kamienia w Muzeum Narodowym w Krakowie i w Muzeum Narodowym w Warszawie, Sacralia Ruthenica. Early Ruthenian and Related Metal and Stone Items in the National Museum in Cracow and the National Museum in Warsaw, (z Mirosławem P. Krukiem i Marcinem Wołoszynem), Warszawa 2006.
Spory o ikony na Rusi w XV i XVI wieku, Warszawa 2007.
Ciała, groby i ikony. Kult świętych w ruskiej tradycji literackiej i ikonograficznej, Warszawa 2013.
The Icon Debate. Religious Images in Russia in the 15th and 16th Centuries, transl.K. Kościuczuk, Frankfurt am Main 2016.
Wybrane artykuły:
Domowy ikonostas. Ikony staroobrzędowców i kult wizerunków w czasach współczesnych, „Konteksty – Polska Sztuka Ludowa”, LII, 1998, nr 1, s. 43–45.
Spotkanie z Zachodem – spotkanie z „obcymi” w kulturze ruskiej XVI wieku, [w:] Sztuka i dialog wyznań w XVI i XVII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Wrocław, listopad 1999, Warszawa 2000, s. 381–388.
The Old–Believers’ Images of God as the Father. Theology and Cult, „Bulletin du Musée National de Varsovie”, XLI, 2000, nr 1–4, s. 105–124.
„New Constantinople”: Byzantine Traditions in Muscovite Rus’ in the 16th Century, „Series Byzantina”, I, 2003, s. 78–93.
Siedemnastowieczna ikona Trójcy Świętej z cerkwi w Torkach z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie (Kilka uwag na temat ikonografii Starotestamentowej Trójcy Świętej w malarstwie cerkiewnym dawnej Rzeczypospolitej), [w:] Do piękna nadprzyrodzonego. Sesja naukowa na temat rozwoju sztuki sakralnej od X do XX wieku na terenie dawnych diecezji chełmskich Kościoła rzymskokatolickiego, prawosławnego, greckokatolickiego, tom 1. Referaty, Chełm 2003, s. 184–194.
„Życie śpi, a piekło drży z trwogi”. Czuwające Oko Chrystusa jako wyobrażenie męki i chwały Zbawiciela w ikonografii staroobrzędowców, [w:] Chrystus wybawiający. Teologia świętych obrazów. Praca zbiorowa pod red. A. Napiórkowskiego OSPPE, Kraków 2003, s. 185–202.
Objawienie Świętej Trójcy jako temat żywotów i ikon św. Aleksandra Swirskiego. Na marginesie „polityki” religijnej metropolity Makarego w XVI wieku, „Series Byzantina”, II, 2004, s. 167–176.
Odnawianie ikon a status cudownych wizerunków na Rusi w XV-XVII w., [w:] *Dzieło sztuki a konserwacja. Materiały LII Ogólnopolskiej Sesji Naukowej SHS. Kraków 20–22 XI 2003, Kraków 2004, s. 145–157.
Dwie ikony maryjne z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie. Na temat pojęcia ikony staroobrzędowej, „Ikonotheka”, 18, 2005, s. 7–22.
„Mijają lata naszego świata…”. Rzeczy ostateczne w sztuce staroobrzędowców, [w:] Apokalipsa. Symbolika – tradycja – egzegeza, t. I, pod red. K. Korotkicha i J. Ławskiego, Białystok 2006, s. 477– 486.
Kult Matki Boskiej Iwierskiej w Europie Środkowo-Wschodniej, „Pro Georgia. Journal of Kartvelological Studies”, 15, 2007, s. 85–94.
Malarstwo cerkiewne w państwie polsko-litewskim. Na skrzyżowaniu tradycji, [w:] The Orthodox Church in the Balkans and Poland. Connections and Common Tradition, ed. by A. Mironowicz, U. Pawluczuk, W. Walczak, Białystok 2007, s. 277–286.
Starotestamentowa Trójca Święta Andrzeja Rublowa (stereotypy i interpretacje), [w:] Wielkie dzieła – wielkie interpretacje. Materiały LV ogólnopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, 17–18 listopada 2006, pod red. M. Poprzęckiej, Warszawa 2007, s. 25–36.
El tema iconográfico de la Anástasis y las representaciones de La Resurrección de Cristo en los iconos del Museo Nacional de Varsovia, [w:] La Semana Santa en las culturas de los confines de la cristiandad oriental y occidental. Actas del Congreso Internacional celebrado en Varsovia del 15 al 20 de mayo de 2006, coord. J. L. Gómez Urdáñez, C. González Caizán, Zaragoza 2008, s. 103–122.
Kult Krzyża Świętego na Rusi Kijowskiej, „Ethos”, XXI, 2008, nr 1 (81), s. 136–145.
Kult świętej Paraskiewy na Rusi, „Ikonotheka“, 21, 2008, s. 171–187.
Mariendarstellungen der altgläubigen Quellen im 18. Jahrhundert – ein Katalog, [w:] Ikone. Menschliche Hypostase des Göttlichen. Ikonen des Altgläubigen aus polnischen und deutschen Museen und Privatsammlungen 17. bis 20. Jahrhundert, Schweinfurt 2008, s. 38–43.
At the Crossroads of Traditions: Orthodox Church Painting in the Reign of the Jagiellons, „Ikonotheka”, 22, 2009, s. 33–42.
Ikona św. Paraskiewy Tyrnowskiej ze scenami z żywota z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, [w:] Szczelina światła. Ruskie malarstwo ikonowe, red. A. Gronek, Kraków 2009, s. 99–124.
Nowa ikonografia ruska a sztuka monasterów athoskich w XVI wieku, [w:] Święta Góra Athos w kulturze Europy. Europa w kulturze Athosu. Praca zbiorowa pod red. M. Kuczyńskiej, Gniezno 2009, s. 290–295.
Translatio imperii. Greckie i bałkańskie tradycje na Rusi Moskiewskiej w XVI wieku, „Krakowsko-Wileńskie Studia Slawistyczne“, 4, 2009, s. 121–137.
Konserwacja ikony Matki Boskiej Hodegetrii ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, „Zeszyty Muzeum Warmii i Mazur”, VI, 2010, s. 117–126.
Niestworzony ludzką ręką wizerunek Chrystusa w apokryficznej Ewangelii gruzińskiej, „Pro Georgia. Journal of Kartvelological Studies”, 20, 2010, s. 23–30.
O wpływie judaizantów na sztukę Rusi, [w:] Chrześcijańskie dziedzictwo duchowe narodów słowiańskich. Seria II: Wokół kultur śródziemnomorskich, t. 2. Historia, język, kultura, pod red. Z. Abramowicz, J. Ławskiego, Białystok 2010, s. 457–466.
O dwóch miniaturach Tetraewangeliarza suczawskiego, „Krakowsko-Wileńskie Studia Slawistyczne”, VI, 2011, s. 189-218.
Modele antyczne a kultura bizantyńska i ruska, [w:] Bizancjum a renesansy. Dialog kultur, dziedzictwo antyku. Tradycja i współczesność (=Byzantium and Renaissances. Dialogue of Cultures, Heritage of Antiquity. Tradition and Modernity), red. M. Janocha, A. Sulikowska, I. Tatarova, Warszawa 2012, s. 61-68.
Presence of Idols. Memory of Antiquity in Ruthenian Culture, [w:] Bizancjum a renesansy. Dialog kultur, dziedzictwo antyku. Tradycja i współczesność (=Byzantium and Renaissances. Dialogue of Cultures, Heritage of Antiquity. Tradition and Modernity), red. M. Janocha, A. Sulikowska, I. Tatarova, Warszawa 2012, s. 333-340.
Ikony Jana Chrzciciela w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie – ciało anioła, męczeńska śmierć, święte zwłoki (Icons of John the Baptis in the Collection of the National Museum in Warsaw: The Angel’s Body, a Martyr’s Death, Holy Remains) , „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 2 (38), 2013, s. 184-216.
Inter dissidentes in religione: Relations between Denominations and the Debate on Images in the Old Commonwealth of Poland, “Ikonotheka”, 24, 2013, s. 5-25.
Znaki Antychrysta. Miniatury starowierskiej Komentowanej Apokalipsy z kolekcji Biblioteki Narodowej, „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 45, 2014, s. 79-96.
Księgi i ikony, a problem wzorów ikonograficznych: Zachodnia Ruś i Mołdawia w XV-XVI wieku (uwagi wstępne), [w:] O miejsce książki w historii sztuki, pod red. Agnieszki Gronek, Kraków 2015, s. 125-138.
Spory o obrazy w dawnej Rzeczypospolitej, [w:] Studia o kulturze cerkiewnej w dawnej Rzeczypospolitej, red. A. Gronek, A. Z. Nowak, Kraków 2016, s. 123-148.
Kobiecy program ikonograficzny nawy północnej katedr w Faras, „Rocznik Muzeum Narodowego. Nowa Seria”, 5(41), 2016, s. 96-117/ Female Iconography in the Northern Aisle of Faras Cathedral, , „Journal of the National Museum in Warsaw. New Series”, 5(41), 2016 s. 118-129.
Icons ad Relics in Religious Policies of the Muscovite Rus’, [w:] L’icône dans la pensée et dans l’art. Constitutions, contestations, réinventions de la notion d’image divine en contexte chrétien, red. K. Mitalaite, A. Vasiliu, (Byzantios 10), Turnhout 2017, s. 337-355.
Incorruptibility and Division: the Cult of Saints’ Relics in Byzantium and Slavonic Countries, “Series Byzantina”, XIV, 2017, s. 33-43.
Old Believers and the World of Evil: Images of Evil Forces in Old Believer Art, “Ikonotheka”, 27, 2017, s. 71-91.
The Cult of Old Believers’ Domestic Icons and the Beginning of Old Belief in the 17th-18th Centuries, “Religions”, 2019, 10, 574 https://doi.org/10.3390/rel10100574; https://www.mdpi.com/2077-1444/10/10/574
Wspólna tradycja. Kult Bogurodzicy i ikonografia maryjna na Rusi i w Polsce między X a XIV wiekiem – zarys problemu, „Colloquia Russia” Series I, vol. 9, 2019, s. 221-232.
Ogniste oblicze Bogurodzicy. Na marginesie rosyjskiej ikonografii maryjnej w XIX wieku, [w:] Studia o kulturze cerkiewnej w dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, red. A. Gronek, A. Z. Nowak, Kraków 2019, s. 287-310.
Aleksander Newski – święty mnich i bohater wschodniej Słowiańszczyzny, [w:] Вѣнецъ хваленіѧ. Studia ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Naumowowi na jubileusz 70-lecia, pod red. Marzanny Kuczyńskiej (Latopisy Akademii Supraskiej, X), Białystok 2019, s. 213-230.
I gave milk to Him while He was feeding all the world”. Representations of the Galaktotrophousa i Faras Cathedral, „Nubia Christiana”, II, 2020, s. 43-64.
Zainteresowania:
Związki literatury (zwłaszcza apokryficznej) i sztuk przedstawiających. Kult świętych w tradycji bizantyjskiej oraz południowo- i wschodniosłowiańskiej: relikwie i ikony. Herezje i sztuka. Społeczny status przedmiotów kultowych, święte/cudowne wizerunki i wyobraźnia zbiorowa w kulturze wschodniochrześcijańskiej. Sztuka Bizancjum i peryferii bizantyjskich. Sztuka staroobrzędowców. Awangarda rosyjska i jej związki ze sztuką staroruską i sztuką ludową. Film radziecki i rosyjski.